Van Bokhoven vertelde eerder al over de moleculaire oorzaak van MD in het DNA. En over manieren om de DNA-fout te herstellen in stamcellen. De samenvatting: “Deze cellen worden in het laboratorium gerepareerd met een moleculaire schaar en daarna via het bloed teruggegeven aan de patiënt, zodat ze spierweefsel kunnen herstellen.” Zie Spierziekten Nederland: Gentherapie voor myotone dystrofie Deze link opent in een nieuw tabblad.
Gezond stukje terugplaatsen
Wansink legt nu uit dat om de fout uit het DNA te ‘knippen’, iets te veel genetische informatie verdwijnt. Daarom hebben de onderzoekers gekeken of het mogelijk was om na het knippen een gezond stukje terug te plaatsen. Wansink: “In het laboratorium is het ons gelukt, maar dit bleek moeilijker dan verwacht. De vervangingsstrategie lijkt minder geschikt om als toekomstige therapie te kunnen dienen. Wel kunnen we op een heel efficiënte manier het ziekmakende stukje DNA verwijderen, waarna de cel zelf de twee uiteinden weer aan elkaar plakt. Het stuk dat we eruit hebben geknipt wordt netjes afgebroken, dat verdwijnt. We zijn dus in staat om in het lab cellen te creëren die in feite gezond zijn.”
En hoe zit dat met het te veel weggeknipte stukje? “Voor zover we het nu hebben kunnen testen,” zegt Van Bokhoven bedachtzaam, “lijkt het erop dat je dat stukje niet echt nodig hebt. Ik zeg dit met enige voorzichtigheid, want als geneticus weet ik dat de meeste stukjes DNA uiteindelijk toch een functie blijken te hebben. We doen daarom nog extra analyses om helemaal zeker te zijn dat dit kleine stukje gemist kan worden.”
De kracht van gezonde cellen
Van Bokhoven vervolgt: “In ons laboratorium hebben we de gezonde cellen samen gekweekt met de zieke cellen. We kiezen de omstandigheden dan zo dat de cellen samensmelten tot lange spiervezels. Net als bij de mens in het lichaam gebeurt zodra een spier beschadigd is.
Hoeveel gezonde cellen zijn er eigenlijk nodig om een zieke spier beter te maken? Hans: “Dat was precies wat we ons afvroegen. Je zou de vraag ook anders kunnen stellen: ‘Welk deel van een spiervezel moet bestaan uit gezonde cellen?’ We waren blij verrast dat al bij relatief lage percentages van slechts 20% een verbetering optrad in de ziekteverschijnselen van de gekweekte spieren.
Op weg naar spierherstel
Het Nijmeegse team heeft een eerste stap gemaakt met het onderzoeken of de gezond gemaakte menselijke cellen daadwerkelijk gebruikt kunnen worden. Hierdoor kunnen ze tevens bepalen of de cellen in staat zijn om nieuw spierweefsel te maken. De eerste resultaten laten zien dat de getransplanteerde spierstamcellen voor langere tijd in het model voor de ziekte kunnen overleven, vertelt Rick. “En dat niet alleen – we hebben de cellen teruggevonden op plekken waar we ze graag willen zien, tussen de spiervezels, de plek die nodig is voor de vorming van nieuw spierweefsel. In de volgende serie experimenten zullen we variaties hierop testen, zoals de hoeveelheid geïnjecteerde cellen en de vereiste hersteltijd die nodig is na de injectie.”
Belangrijke boodschap
De onderzoekers Van Bokhoven, Wansink en Van Engelen benadrukken dat er voor het ontwikkelen van een (gen)therapie een lange weg bewandeld wordt. “Wij hebben goede stappen vooruit gemaakt, maar er is nog steeds een stuk af te leggen voordat we de eerste studies bij patiënten kunnen doen. Het noodzakelijke fundamentele onderzoek brengt namelijk altijd verrassingen met zich mee die tot vertraging leiden en daar hebben wij ook mee te maken gehad. Maar ondanks deze uitdagingen zijn we nog steeds goed op weg.”
Meer lezen?
Zie: Gentherapie voor myotone dystrofie – “We hebben goede stappen vooruit gemaakt.” – Spierfonds Deze link opent in een nieuw tabblad.
