Eerst wat achtergrond: gentherapie is voortdurend in ontwikkeling. Eén van de belangrijkste doorbraken was de CRISPR-CAS-techniek. Hiermee kunnen onderzoekers heel precies een knip maken op een specifieke plek in het DNA om de genetische code aan te passen of te repareren. Het gebruik bij mensen is voorlopig nog grotendeels beperkt tot toepassing in klinische trials. Maar er zijn ook andere, nieuwe technieken.
Hoe werkt gentherapie op dit moment?
Het idee bij veel spierziekten is om de ziekte tegen te gaan door een werkende variant van het defecte gen (dat de ziekte veroorzaakt) toe te voegen. Om dit gen het lichaam in te krijgen, wordt het verpakt in een onschadelijk gemaakt virus. Bepaalde virussen zijn in staat om in de spiercel door te dringen en de inhoud af te leveren op de plek waar dit nodig is. Deze virussen zijn echter niet zo heel groot en voor een aantal spierziekten, met name Duchenne en Becker spierdystrofie, past het stukje gen dat het juiste eiwit moet aanmaken simpelweg niet. In de huidige studies naar gentherapie voor deze ziekten wordt dit opgelost door een korter gen in de cel te brengen, dat toch deels werkzaam is.
Bij het gen voor dystrofine dat bij Duchenne en Becker spierdystrofie een rol speelt, is vooral het begin en het einde van het gen belangrijk. Een korter gen met alleen die belangrijkste delen zal daarom, zo hopen de wetenschappers, ook al zorgen voor een minder ernstig ziektebeeld. Een doorbraak is er echter nog niet. Zie ook het nieuwsbericht Negatief oordeel voor gentherapie Roche bij Duchenne.
Wat is er nieuw?
Onlangs is er weer een nieuwe ontdekking gedaan, namelijk de StitchR-techniek. Hierbij worden twee delen van een gen apart ingebracht, waarbij elk deel op RNA-niveau weer aan elkaar wordt geplakt. Een hele korte uitleg van de werking van DNA en RNA: Het DNA bevat de code voor het maken van een eiwit in de cel. Deze code wordt eerst doorgegeven aan het RNA, een soort tijdelijke kopie van het DNA, dat ervoor zorgt dat in de cel inderdaad een eiwit gemaakt wordt dat overeenkomt met de code.
Bij StitchR, wat een afkorting is voor aan elkaar hechten (Stitch) van RNA (R) is aan beide genhelften die via het virus naar de cel zijn gebracht een extra stukje informatie toegevoegd. Nadat deze codes zijn omgezet naar de tijdelijke kopie (RNA), worden de twee helften in de cel aan elkaar ‘geplakt’. Zo wordt op basis van de twee nieuwe (halve) genen uiteindelijke één (heel) en gezond RNA gevormd dat ervoor zorgt dat de cel de juiste eiwitten gaat maken. Op die manier kun je dus een veel langere code doorgeven dan met gentherapie tot nu toe het geval was.
Het is op dit moment nog niet duidelijk is of dit tot een éénmalige behandeling zou moeten leiden of dat de behandeling periodiek herhaald zou moeten worden.
Wat zijn de resultaten tot nu toe?
De techniek is bij muizen getest met codes voor de eiwitten dystrofine (Becker en Duchenne) en dysferline (een limb-girdle dystrofievariant). Bij de muizen bleek het een gunstige invloed te hebben op de ziekte.
Beschikbaarheid?
Wanneer komen medicijnen die gebruikmaken van de StitchR-techniek beschikbaar? Dit is een vraag die nu niet te beantwoorden is. De weg van onderzoek bij muizen naar gebruik in de praktijk bij mensen is dan vaak nog ver. Zie ook: Nieuwe medicijnen voor spierziekten – Spierziekten. Ook het onderzoek bij mensen zal, als het zover is, nog jaren duren. Bij elke stap is het mogelijk dat vastgesteld moet worden dat het middel niet werkt zoals verwacht.
Bronnen (Engelstalig)
